Produkcja: Francja, Niemcy, Wielka Brytania, USA
Rok produkcji: 2010
Gatunek: Thriller
Re偶yseria: Roman Pola艅ski
Scenariusz: Roman Pola艅ski
Nie da si臋 ukry膰, i偶 atmosfera niedawnego skandalu w znacznym stopniu utrudni艂a "obiektywn膮" ocen臋 "Autora Widmo", kt贸ry chc膮c nie chc膮c do艂膮czy艂 do grona film贸w Romana Pola艅skiego interpretowanych przez pryzmat osobistych prze偶y膰 re偶ysera. Tego typu spekulacje tw贸rca "Chinatown" zwyk艂 ucina膰 stwierdzeniami typu: "Nie ma dzi艣 recenzji film贸w, s膮 recenzje re偶yser贸w". W przypadku tytu艂贸w takich jak: "Frantic", czy "Autor Widmo" trudno jest m贸wi膰 o tzw. "prywatnych sprawach" re偶ysera, bowiem mamy tu niew膮tpliwie do czynienia z b艂yskotliwymi thrillerami, w kt贸rych re偶yserowi chodzi艂o g艂贸wnie o dostarczenie widzowi intelektualnej rozrywki na najwy偶szym poziomie. Zreszt膮 sam Pola艅ski mawia艂, i偶: "W pewnym sensie robi臋 wszystko, aby bawi膰, wszystkie moje filmy mnie bawi膮. Robi臋 filmy dla w艂asnej satysfakcji maj膮c nadziej臋, 偶e inni podziel膮 moj膮 rado艣膰". Tym sposobem tw贸rca "No偶a w wodzie" bawi widz贸w na 艣wiecie ju偶 przesz艂o 50 lat, a swoim najnowszym filmem udowadnia, 偶e nadal jest w 艣wietnej formie.
Roman Pola艅ski zwr贸ci艂 moj膮 uwag臋 po lekturze dw贸ch ksi膮偶ek Gra偶yny Stach贸wny ("Pola艅ski od A do Z", "Roman Pola艅ski i jego filmy") po艣wi臋conych 偶yciu i tw贸rczo艣ci tego wybitnego artysty. Najciekawszym wyda艂 mi si臋 fakt, i偶 niezale偶nie od gatunku filmowego, jakiego Pola艅ski si臋 podejmuje - czy to horror ("Dziecko Rosemary"), melodramat ("Tess"), czy te偶 czarny krymina艂 ("Chinatown") - to i tak w ka偶dym z obraz贸w widoczne s膮 pewne charakterystyczne elementy Jego autorskiego stylu, kt贸rych przed lektur膮 ksi膮偶ek Stach贸wny nie dostrzega艂em. Niekt贸re z nich, takie jak: "kolista struktura narracji", "uk艂ad dominuj膮cy-podleg艂y", "mizoginia", czy "motyw wody" widoczne s膮 r贸wnie偶 w jego najnowszym filmie, b臋d膮cym jednocze艣nie niezwykle wiern膮 ekranizacj膮 powie艣ci Thomasa Harrisa ("Ghostwriter"). Pokusi艂bym si臋 nawet o umiejscowienie najnowszego filmu Pola艅skiego w jednym rz臋dzie z tak g艂o艣nymi tytu艂ami jak: "Chinatown" (1974), czy "Frantic" (1988), z kt贸rymi "Autor Widmo" ma niew膮tpliwie wiele wsp贸lnego. W ka偶dym z tych trzech film贸w Pola艅ski portretuje ludzi s艂abych, daj膮cych si臋 wodzi膰 za nos, na dodatek osamotnionych w swojej walce ze z艂em. W "Chinatown" Noah Cross (John Huston) sprytnie manipuluje dzia艂aj膮cym po omacku detektywem Jackiem Gittesem (Jack Nicholson); we "Franticu" dr Richard Walker (Harrison Ford) samotnie wyrusza na poszukiwanie zaginionej ma艂偶onki (Betty Buckley), napotykaj膮c jednak na mur milczenia i oboj臋tno艣膰 ze strony paryskiej policji. Z kolei tytu艂owy "Autor Widmo" (Ewan McGregor), wynaj臋ty do spisania autobiografii by艂ego premiera Wielkiej Brytanii Adama Langa (Pierce Brosnan), w pojedynk臋 stara si臋 rozwik艂a膰 spraw臋 zagadkowej 艣mierci swojego poprzednika. W 艣ledztwie bohaterowi pomagaj膮 nie tyle 偶ywi ludzie, co zwyk艂y przypadek, gdy偶 za spraw膮 wsp贸艂czesnych akcesori贸w takich jak: telefon kom贸rkowy, GPS, czy Internet [swoj膮 drog膮 Pola艅ski 艣wietnie "okie艂zna艂" wszystkie te nowinki w swoim filmie] g艂贸wny bohater trafia z miejsca A do miejsca B, docieraj膮c tym samym do os贸b, kt贸re mog膮 by膰 pomocne w odkryciu prawdy o Langu.
Nowy film Pola艅skiego okre艣lany jako thriller polityczny niew膮tpliwe kupuje widza niebanalnymi uj臋ciami, 艣wietnymi zdj臋ciami Paw艂a Edelmana, gro藕n膮 w brzmieniu muzyk膮 Alexandre Desplata i solidnym aktorstwem (z Ewanem McGregorem i Olivi膮 Williams na czele). Sam niespodziewanie da艂em si臋 wci膮gn膮膰 w narastaj膮c膮 atmosfer臋 tajemniczo艣ci, mimo i偶 zna艂em ksi膮偶kowy pierwowz贸r Thomasa Harrisa. Zreszt膮 filmowe zako艅czenie ma du偶o bardziej pesymistyczny wyd藕wi臋k, kt贸ry zn贸w przywodzi na my艣l "Chinatown": oto uwik艂any w intryg臋, rodem z antycznej tragedii, Jack Gittes przegrywa w konfrontacji z Noah, skutkiem czego z艂o triumfuje. Poczucie bezradno艣ci wobec z艂a, obecne r贸wnie偶 w "Autorze Widmo", Pola艅ski obrazuje za pomoc膮 tzw. "kolistej struktury narracji" polegaj膮cej na tym, i偶 pierwsze uj臋cie filmu jest bardzo podobne do ostatniego, skutkiem czego fina艂 "Autora..." przywodzi nas widz贸w do punktu wyj艣cia w艂a艣nie poprzez podobie艅stwo sytuacji. Opr贸cz "kolistej struktury narracji" w "Autorze Widmo" widoczne s膮 r贸wnie偶 inne sta艂e elementy filmowego 艣wiata Romana Pola艅skiego. Jednym z nich jest "uk艂ad dominuj膮cy-podleg艂y", kt贸ry po raz pierwszy Pola艅ski zastosowa艂 w swoich kr贸tkometra偶owych filmach "Gruby i chudy" oraz "Ssaki". Ta konfrontacja wzajemnej zale偶no艣ci widoczna jest w relacjach czw贸rki bohater贸w granych przez Ewana McGregora, Pierce′a Brosnana, Olivi臋 Williams i Kim Cattrall. Tutaj wszyscy bohaterowie dominuj膮, natomiast tytu艂owy "Autor Widmo" jest im podporz膮dkowany. Rywalizacja widoczna jest r贸wnie偶 pomi臋dzy 偶on膮 by艂ego premiera (Olivia Williams) i jego asystentk膮 (Kim Cattrall). Obie panie tocz膮 b贸j o "dominacj臋" nad Adamem Langiem. Swoj膮 drog膮 warto zwr贸ci膰 uwag臋 na spos贸b, w jaki Pola艅ski portretuje kobiety w swoich filmach. Ot贸偶 kobiety dojrza艂e zazwyczaj lekcewa偶膮 i dobitnie upokarzaj膮 m臋偶czyzn ("Matnia", "Gorzkie gody"), nie s膮 wierne, ani lojalne ("N贸偶 w wodzie", "Chinatown"). W jaki spos贸b Pola艅ski przedstawia kobiety w "Autorze Widmo"? Przekonajcie si臋 sami!
W ksi膮偶ce zatytu艂owanej "Roman Pola艅ski i jego filmy" Gra偶yna Stach贸wna dokonuje podzia艂u re偶yser贸w na artyst贸w i rzemie艣lnik贸w. Czytamy, i偶: "Ci piersi tak silnie naznaczaj膮 zrobione przez siebie filmy pi臋tnem w艂asnej osobowo艣ci, 偶e mo偶na je zawsze rozpozna膰, bez wzgl臋du na to, gdzie powsta艂y, czego dotycz膮 i w jakiej konwencji s膮 zrobione". Po obejrzeniu "Autora Widmo" nadal nie mam w膮tpliwo艣ci, do kt贸rej grupy re偶yser贸w zalicza膰 Romana Pola艅skiego. W swoim najnowszym filmie tw贸rca "Pianisty" pozwoli艂 sobie na inteligentny komentarz odno艣nie og贸lnej kondycji wsp贸艂czesnego 艣wiata, a jednocze艣nie nie zapomnia艂 o podstawowej (czyt. czysto rozrywkowej) funkcji, jak膮 niesie ze sob膮 kino.
Marcin Kawa, FilmNews
